נפגשתי לראיין את רחלי אריאל רקדנית ומורה לפלמנקו בדירתה בחיפה , כדי לנסות ולבדוק איתה היכן בפלמנקו אפשר לזהות ייצוגים של נשים וגברים,עניין אותי לגלות את הפרשנות שלה לדברים וביחד לבדוק איך הנשים והגברים מקבלים על עצמם תפקידים בתוך מעשה אומנתי כריקוד הפלמנקו ובמה זה מתבטא.
רחלי בת 35, מאז ומעולם חלמה ורצתה להיות רקדנית, התחילה לרקוד פלמנקו באופן מקצועי בגיל 21 קצת אחרי הצבא, למדה פלמנקו בארץ ובספרד, לפני 5 שנים התחילה ללמד וכיום מפעילה סטודיו עם כמה קבוצות של תלמידות וגם מעלה איתן הופעות.
רחלי מה משך אותך דווקא לפלמנקו?
תמיד נמשכתי לתנועה מוזיקה ומשחק – בפלמנקו מצאתי חיבור בין שלושת הדברים, פלמנקו מאד תיאטרלי המוזיקה מדהימה. יש משהו בפלמנקו שתופס אותך לפחות אותי, בלי הרבה הסברים.משהו שם כל כך חזק ועוצמתי והרגשתי שאני מוצאת מה שחיפשתי גם בלי להכיר הפלמנקו בשבילי הוא מסע לגילוי עצמי ואותנטיות.
אם נתמקד בייצוגים של שני המינים שמתבטאים בפלמנקו מה נראה?
בפלמנקו מבחינת הריקוד המסורתי, אישה מאד אישה וגבר מאד גבר. הלבוש המסורתי מאד נשי – חצאית או שמלה ארוכה, נעלי עקבים גבוהים, אישה מטופחת, שיער אסוף עם סיכות פרחים, בד"כ שמים לק אדום והדימוי הוא של אישה בשלה מלאה עם חזה גדול. הגבר מופיע עם ווסט ,מגפים ,מכנסים. לגבר יש יותר כוח ברגליים ולכן בד"כ הוא ירקע הרבה ומהר. האישה משתמשת הרבה באגן שלה ועושה תנועות ידיים מסוגננות ונשיות.
התחברת לדימוי הזה של הנשיות?
בהתחלה לא. היה לי קשה להתחבר לכל התנועות של האגן שמאפיינות את ריקוד הנשים. זה הי נועז מידיי מבחינתי, גם לטיפוח- לשיעור ההדוק וללק לא התחברתי בהתחלה . עם זאת מבחינת הלבוש מאד התחברתי לחצאית הארוכה גם כי באתי מבית די דתי.
מה הכוונה בדי דתי?
גדלתי בין הדתיות לחילוניות – בית של שומרי שבת – משפחה מסורתית דתית, בתי ספר דתיים וחילוניים.
איך השילוב הזה השפיע עליך?
זה יצר בלבול בין דת ללא דת. שני ההורים היו גם וגם לפחות ניסו להיות באיזשהו אופן ורצו שאקבל חינוך דתי וזה גרם לי לנוע בין שני הקטבים. זה נראה לי נוגע גם לפלמנקו כי יש בו משהו שמרני ומצד שני משהו בועט.
ואיפה את מזהה את הבועט? כי לכאורה זה נראה שמרני אישה בדימוי האישה האולטימטיבית מבחינה חיצונית עם חצאית וטיפוח. אז איפה את מזהה ניסיון לצאת מהגדרת הנשיות?
הדימוי הנשי קיים, אבל כל זה נכון לפני שהיא מתחילה לרקוד… ואז כשהיא מתחילה לרקוד היא מרימה את החצאית ועושה את תנועת הריקוד ואת מקבלת אישה עם עוצמה ונוכחות. עבודת הרגליים של האישה חזקה, יש טכניקה של סיבובים, זריזות ומהירות. האישה מדברת אבל עם הגוף .העבודה למשל עם הרגליים נקראת רקיעות ,מכות. זה משהו מאוד חזק, גם השימוש במחיאות הכפים, זו עבודה חזקה. יש תנועות חדות עם הגוף שמזכירות אומנות לחימה. בפלמנקו תמיד היתה חדות.
היום אגב אישה רוקדת שונה מהריקוד המסורתי הרגיל, נשים היום לובשות חצאיות אבל הן יותר צמודות ,ישנן הרבה שרוקדות עם מכנסים ואפילו עם ווסט ומגפונים שמאפיינים את הלבוש הגברי בריקוד.
נשים בוחרות גם לרקוד בסגנון הגברי הן מתחברות לזה את יכולה גם למצוא גברים שאמנם עדיין מאד גבריים אבל בתנועות מרשים לעצמם את העידון הנשי (ואולי במקומות חתרניים יינסו גם את הלבוש).
עוד היבט שמבטא את היציאה מהגדרת הנשיות הוא עניין המבטים- אני מאד אוהבת את המבטים והבעות הפנים בפלמנקו. האישה לא מנסה להיות חיננית זאת אופציה. דווקא את יכולה להביע המון כעס בפלמנקו,זה מאפשר לך לא להשאר בדימוי הנשי המתחנחן את לא חייבת להיות נחמדה. כאן בארץ הרבה אנשים שלא מכירים פלמנקו לא מבינים למה אני לא מחייכת ולא אוהבים את זה.אבל אני התחברתי לזה גם מהמקום הזה- חתרני קצת תתאפקו בבקשה החיוך יבוא בסוף .
איך נשים שמתחילות לרקוד פעם ראשונה פלמנקו מרגישות עם הריקוד?
הנשים עוברות תהליך. בהתחלה הן מתרגשות והפלמנקו נראה להן מאוד מוזר ולא מובן. דבר מעניין הוא שהן בדרך כלל רצות לקנות חצאית, עוד לפני נעליים. עם הזמן הנשים מרגישות שהפלמנקו מעצים אותן. התלמידות שלי אומרות לי את זה פעמים רבות. משהו בקצב, בתנועה, בשירה. זה שזה ריקוד סוליסטי אולי, יש המון כוח ללבד, זה לא תלוי דווקא בקבוצה.
המחשבה של גבר מול אישה היא משהו אם כך יותר של הכוריגראפיה בפלמנקו?
כן, הריקוד עצמו הוא לא גבר מול אישה. בריקוד כל אחד הוא סוליסט, אבל הרבה פעמים יוצרים כוריאוגרפיה שיש בה דו שיח בין גבר אשה של חיזור פלרטוט ,תחרותיות תהיה דווקא בין אישה לאישה. אני משתמשת בסטריאוטיפ כך זה יוצר עניין ויש סיפור. אבל כשזה כמה נשים זה כבר פתאום מבטא כוח ואחדות, אז באמת התחרותיות נעלמת ,כל אחת תביא את הכוח שלה. נשים מזהות ומרגישות את החוויה של נשים ביחד והביטוי עוצמה נשית מקבל משמעות.
ואיך הנשים מגיבות לזה שיש גבר בקבוצת הרקדניות?
מבחינת נשים, כשגבר נכנס לקבוצה, המשחק ישתנה והן ירגישו את זה. עכשיו יהיה פחות נוח להן, כל אחת כמובן והסיפור האישי שלה אבל אין ספק שהדינמיקה משתנה. כשגבר מגיע לרקוד הוא עלול לאבד את הבטחון ובד"כ יפרוש מהר בעיקר אם הוא לא מצליח לבצע את התנועה ונשים מצליחות, זה מטריף אותם.
את מתחברת לפלמנקו מאד ספונטני כשהתחלת ללמד ולהופיע בארץ איך זה נתפס ?
פעם כשהתחלתי היו הרבה שאלות כי גם הפלמנקו לא היה מוכר , היום כבר מאד מפותח בארץ ולא שואלים שאלות כמו בעבר , בספרד הפלמנקו זה קודם כל שירה לאו דווקא ריקוד מופע פלמנקו בספרד זה הגיטרה המוזיקה ,אנשים שלא מכירים באים למופע ומתאכזבים מצפים לראות ריקוד ופתאום הכל שירים.
את מזהה הבדלים בהתייחסות לריקוד בספרד לעומת ישראל?
בארץ לא מודעים לכמה מורכב להיות רקדן פלמנקו, לא הבינו איך אני פונה למשהו קל להגדרתם כמו ריקוד – בספרד זה חלק מהתרבות מוערך כמקצועי, זה אומנות , פה לא מעריכים. בספרד מייעדים את הגברים הרקדנים מגיל צעיר – בד"כ דורות של רקדנים במשפחה . בפלמנקו יש גם משהו הישגי – וגברים ספרדים, ברגע שהם מחליטים לרקוד הם בד"כ הופכים את זה למקצוע. עובדה מעניינת היא שבסטודיו יש הרבה תלמידות ואולי בן אחד אבל בסוף יש יותר גברים מקצוענים מנשים או לפחות באותה מידה. זה מעניין.
השאלה הזאת גם מזכירה לי את הפעם הראשונה שאמא שלי באה להופעה שלי וראתה אותי מופיעה , בסוף שאלתי אותה איך היה לה ? והיא ענתה – היה נחמד אבל למה אין קסטנייטות?
ואני רחלי עוברת פה תהליך רגשי מלא עם הריקוד… הפלמנקו זה הרגש. כתוצאה מהריכוז את נכנסת לתוך עצמך, שוכחת מהקהל ומלחשוב על מה שאת עושה, ונוצר משהו קשה ואינטימי עם עצמך ועם הריקוד שאת שואפת להעביר הלאה. ובארץ אם את רוצה שהקהל ייהנה יותר את לפעמים גם מחייכת… כן היום כבר יותר נתנו לי על הראש נכנעתי לחיוך…
מה עוד אם כך מוציא אותך מהגדרות הללו שדיברנו עליהם ומאפשר לך את השחרור?
בריקוד אני מנסה לא להישאב למקום אחד – לא רק רכה או נוקשה להיות רב ממדית, אני נותנת ביטוי לכל הדברים האלה ואני חושבת על הרגש – כעס או שמחה עצב כדי שזה יעבור לקהל ויראה יפה. חלק מלהיות עצמנו זה גם להיות בחוקים מסוימים שאיתם אני צריכה לעבוד אבל זה חוקים יפים , עם הנעלים אני יכולה לעשות דברים שאני לא יכולה לעשות יחפה אני מקבלת את זה .לכן זה תמיד יהיה חלק שבי לא הכל , הכל זה כל החיים . מבחינתי אני כבר אישה ואני לא מתווכחת עם זה בריקוד…..
לסיכום הראיון ,אם כך בפלמנקו נשים מוצאות דרך לבטא את העוצמה שבהן להתנגד למוסכמות ללא קול והבעת דעה רשמיים, לגלות את הכוח של להיות ביחד באחווה מחוץ למעגל הגברי .עם כל זה האפשרות לא להיות נחמדה וחייכנית גם כשאת רוקדת ולהיות אנושית ולהביע גם רגשות קשים מסתבר מעצימים את הנשים שמגיעות לרקוד פלמנקו והיום כל אחת יכולה לבחור גם באיזה דימוי נשי או גברי היא משתמשת ותוך כדי יוצרת אומנות.
في بيتها الكائن في حيفا التقيت برحلي وهي راقصة ومدربة فلامنكو وكان لنا هذا اللقاء لابحث معها كيف يتم تمثيل النساء والرجال من خلال الفلامنكو, انا مهتمه لاعرف ما هو تفسيرها لهذه الامور وكيف يقوم النساء والرجال بتقاسم الادوار من خلال عمل فني كرقص الفلامنكو وكيف يتم التعبيره عن ذلك.
رحلي في الخامسه والثلاثين مع عمرها, طوال حياتها كانت تحلم وتريد ان تكون راقصه بداءت فعليا في جيل 21 بعد انهاءها الخدمه العسكريه , تعلمت الرقص في البلاد وفي اسبانيا, ومنذ خمس سنوات وهي تعلم الرقص, واليوم هي تملك استوديو يضم عدة مجموعات من الطالبات واللواتي يقدمن عروض مختلفه.
رحلي, لماذا بالتحديد رقص الفلامنكو؟
دائما جزبتني الحركه والموسيقى والتمثيل – وجدت هذه العناصر الثلاثه في رقص الفلامنكو, فيه من المسرح والموسيقى المدهشه, هناك شيئ ما يجذبك بدون ان تفهم, على الاقل هذا ما يحدث لي, هناك قوه ما , وشعرت أنني وجدت ما كنت أبحث عنه حتى من دون معرفته, الفلامنكو بالنسبة لي هو رحلة لاكتشاف الذات والأصالة.
اذا القينا نظره على تمثيل الجنسين من خلال الفلامنكو ماذا نرى؟
بالفلامنكو من ناحية الرقص التقليدي, المراءه هي المراءه والرجل هو الرجل , اللباس التقليدي هو اكثر انثوي, تنوره او فستان طويل, حذاء كعب عالي, امراءه مرتبه, شعر مربوط مع دبابيس مورده, وعلى الاغلب مناكير باللون الاحمر, والصوره هي لمراءه ناضجه ممتلئه مع صدر كبير. الصداره ,جزمه , بنطلون , الرجل ليس بالضروره ذا طابع حاد, تتركز قوته اكثر بالارجل, هو لا يقوم بحركات بالحوض او باليدين,حركات انيقه باليدين هي من وظيفة المراءه.
تواصلت مع هذا التشبيه الانثوي؟
لم اتواصل في البدايه, لم اتواصل مع الجانب الانثوي بالمفهوم الحركي, كان من الصعب التواصل مع رقص النساء وتحريك الحوض والحركات الجنسيه وحركات اليدين التي تخص رقص النساء, مع هذا فقد كان من السهل علي التواصل مع اللباس وخاصة التنوره الطويله كوني في الاصل من بيت متدين.
ماذا تقصدين ببيت متدين؟
كنت بين التدين والعلمانيه – بيت يقدس السبت,- عائله تقليديه متدينه, مدرسه علمانيه ومتدينه.
كيف اثر عليك هذا الدمج؟
هذا ادى الى بلبله بين التدين وعدم التدين, اهلي كانوا مترددين وارادوا ان اتربى تربيه دينيه, مما ادى الى تخبطي بين الاتجاهين , وهذا ما المسه في رقص الفلامنكو, فيه تحفظ وفيه تضارب.
اين تلاحظين هذا التضارب ؟ كما يبدو صوره لامراءه محافظه بالمظهر الخارجي مع التنوره والاناقه , فاين تلاحظين الخروج عن الانثويه؟
التشبيه الانثوي موجود, لكنه صحيح قبل ان تبدء بالرقص, لكن مع بدءها للرقص ورفع التنوره والحركات تتحول الى امراءه قويه تثبت وجودها.
حركات الارجل قويه, تقنية الدوران, الرشاقه والسرعه, مع الجسم فان الادوات هي الضرب بالاحذيه, تدعى الضرب ومع التصفيق باليد, هذه حركات حاده بالجسم تذكر بالقتال, حركات الفلامنكو كانت دائما حاده.
بالاضافه الى كون هذه الرقصه انفراديه,كل واحد وواحده ترقص لوحدها, تعرض لوحدها وكانها مع نفسها, في ايامنا امراءه ترقص بشكل انثوي يختلف عن الرقص التقليدي العادي, النساء اليوم يلبسن تنانير لكنها ضيقه, مع هذا فالكثيرات يرقصن بلبس النطلون وحتى الجزمه والصداره الذين يمثلون اللباس الرجولي في الرقص.
بعض النساء يخترن ويتواصلن مع الرقص الرجولي , ممكن ان تجد ايضا رجال مع مميزات رجوليه لكن مع بعض الحركات الانوثيه( احيانا سيحاولون تجربه اللباس).
عامل اخر والذي يدعم الخروج من نطاق الانثويه هو عامل النظرات – انا احب النظرات وتعابير الوجه بالفلامنكو. المراءه لا تحاول ان تكون انثويه وهذا احتمال. زد الى ذلك انك تستطعين التعبير عن الغضب بالفلامنكو , وهذا يخرجك من نطاق الانثويه , بما انه ليس من المفروض ان تكوني لطيفه.
في البلاد اناس كثيرون لا يعرفون الفلامنكون ويصعب عليهم فهم سبب عدم ابتسامتي ولا يتقبلون ذلك . وهنا كانت نقطة التواصل .مثير للفضول ,تحلو بالصبر من فضلكم , الابتسامه تكون في النهايه .
كيف تشعر النساء حيال رقص الفلامنكو لاول مره ؟
النساء يشعرن ان الفلامنكو يمكن , الطالبات عندي يقولون هذا مرات عديده.شيء ما في الوتيره وفي الحركه, كون الرقص منفرد لربما , لكن الاغنيه مليئه بالمشاعر والقوه , هناك قوه للانفراد , وهذا غير متعلق بالمجموعه.
وجود الرجل مقابل المراءه اذا ناتج عن تصميم الرقصات في الفلامنكو؟
بالاساس يجب ان يكون جدل متبادل بين الرجل والمراءه عن طريق ملاحقه ومعاكسه, تحدي يكون بين امراءه وامراءه اخرى. انا استعين باراء مسبقه للاثاره ولخلق قصه .لكن مع كون ذلك يحدث مع عدة نساء فانه يتحول فجاءه لقوه ووحده, ويختفي التحدي , كل واحده تساهم بقوتها, النساء يعيين ويشعرن بتجربه النساء مع بعض ويصبح لمصطلح التمكين النسائي معنى.
وكيف هو رد فعل النساء لوجود رجل مع مجموعه راقصات؟
عندما يدخل رجل للمجموعه فان الادوار تتغير بالنسبه للنساء وهن يشعرن بذلك, عدم الراحه بحيث لكل واحده اسبابها الخاصه, لكن مما لا شك فيه فان الديناميكيه تتغير. عندما يبدء الرجل بالرقص فمن الممكن ان تتزعزع ثقته بنفسه وعلى الاغلب فانه ينسحب سريعا اذا لم يتقن الحركات مثلما تنجح النساء وهذا يغيظهم.
انت تتواصلين مع الفلامنكو بشكل عفوي, كيف كانت ردود الفعل عندما بدءت بالظهور في البلاد؟
في البدابه كانت هناك عدة نساؤلات خاصة وان هذا النوع من الرقص لم يكن معروف في حينه بعكس اليوم حيث بدء بالانتشار في البلاد وانتهت التساؤلات التي كانت في البدايه , في اسبانيا فان الفلامنكو ليس مجرد رقصه بل يلازم كل اغنيه انه الغيثاره الموسيقى, لهذا من ياتي لحضور عرض وهو لا يعرف عن الفلامنكو فانه يصاب بخيبة امل حيث انه يتوقع ان يشاهد رقصات وتكون المفاجئه بان الحديث يدور عن اغاني.
هل تلحظين فرق بالتعامل مع الرقص في اسبانيا مقارنة باسرائيل؟
في البلاد لا يعرفون كم هو مركب ان تكون راقص فلامنكو, لم يتفهموا كيف انني توجهت لشيئ سهل مثل الرقص حسب رايهم, في اسبانيا فهذا جزء من الثقافه ويقدر كمهني, كفن, بعكس ذلك في البلاد. في اسبانيا يجهزون الشباب من جيل صغير, عادة يكون في العائله اجيال من الراقصين. هنالك انجازات ايضا في الرقص, عندما يقرر الرجل ان يرقص في اسبانيا فانهم يحترفون الرقص. حقيقه مثيره للاهتمام انه في الاستوديو تكون عادةه مجموعه نساء ولربما رجل واحد ومع هذا فان الاكثر مهنيه هم الرجال او على الاقل يتساوون مع النساء في المهنيه, وهذا فعلا مثير للاهتمام.
هذا يذكرني بالمره الاولى التي حضرت بها امي لمشاهدة عرض خاص بي لتشاهدني وعندما انهيت سالتها : كيف كان؟ فاجابتني – كان لطيف لكن لماذا لا يوجد صدارات؟
انا رحلي امر بمراحل حساسه في الرقص.. الفلامنكو هو مشاعر. ونتيجة للتركيز انت تدخل حيز نفسك, تتجاهل الجمهور والتفكير فيما تفعله, وينتج شيء صعب وحساس مع نفسك ومع الرقص الذي تطمحين لايصاله. وفي البلاد ومن اجل امتاع الجمهور عليك ان تبتسم احيانا.. نعم انا اليوم مضطره ان ابتسم وقد استسلمت لرغبة الجمهور…
اذا ما الذي يخرجك من هذه الاطر ويمنحك الحريه ؟
انا احاول ان لا اتقوقع في مكان واحد – لا ان اكون فقط لينه او صارمه في كوني متعددة الابعاد,انا اعبر عن كل هذه الامور وافكر في المشاعر- غضب او عن الفرح كحزن من اجل امتاع الجمهور. بواسطة الحذاء ان استطيع القيام بحركات لا استطيع القيام بهاو انا حافية القدمين وهذا مقبول علي, لهذا هذا يكون جزء مني وليس الكل, الكل هو كل الحياه. بالنسبه لي ان امراءه ولست بحاجه لجدال ذلك من خلال الرقص…
وملخص الحديث ان النساء يستطعن ومن خلال الفلامنكو ان يعبرن عن قوتهن والاعتراض على الامور المجمع عليها بدون اصوات او التعبير عن رايي بشكل رسمي, اكتشاف القوه الكامنه في الوحده والاخوه بعيدا عن عالم الرجال وعندها نعتبر مهددات او اننا نضعف الرجال؟ وهنا تدخل النظره المجتمعيه وتترك النساء المهنيه لصالح الرجال, هذا يشبه الى حد بعيد اننا نجد نساء كثيرات يعددن الطعام لكن هناك رؤساء طهاه مهنينن اغلبهم من الرجال . مع كل هذا فان الامكانيه وارده لعدم كوننا لطيفات ومبتسمات ايضا وقت الرقص وان نكون انسانيات ونعبر عن مشاعر صعبه فانه ذلك يمكن النساء اللواتي يرقصن فلامنكو , واليوم كل واحده تستطيع ان تختار أي شخصيه انثويه او رجوليه لتتقمصها وبهذا تصنع فن.
مترجم عن العبريه
dones7
Dones 