הבובה צילי – מאת חנה الدميه "تشيلي" – كتبت حنه

במשך חמישים השנים האחרונות של חיי חשבתי שנעשה לי עוול, רק במיקרה  (או שלא…) גיליתי את גודל הטעות בכיוון המחשבה. נתחיל לפי הסדר.  חונכתי על ידי סבתא חורגת שהתמקצעה בגננות מוסמכת, את השכלתה רכשה בגרמניה לפני מלחמת העולם הראשונה.
אינני יודעת אם חלק מהחינוך כלל גם כבוד כלפי השונה והזר. וזה לא משמעותי בעבורי היכן היא רכשה את  היכולת להעביר לי את המסר החשוב לקבל את השונה והלא מוכר, העיקר שהצליחה. אחת מהדרכים שסייעה לי להבין את הנקודה הייתה הבובה צילי. מדוע דווקא בובה?! כי הבובה שלי, ששמה היה צילי הייתה בצבע שחור, פשוט אפריקנית. וכך, מתחילת חיי היה לי ברור שיש בובות ואנשים  בצבע לבן ובובות ואנשים בצבע שחום והדבר הוא נורמלי  ואין בזה שום בעיה או עניין שצריך לנתח.
אז מה שייך העוול?!
כשהגעתי לגיל שש, כלומר, הכניסה לבית הספר, הבובה נעלמה.
שאלתי את סבתי היכן היא, היא הסבירה לי שהעבירה אותה לילדה קטנה אחרת. אני כמובן, כעסתי, וחשבתי שנעשה לי עוול, כי כמובן, אהבתי את צילי.
רק לפני מספר שבועות שמעתי שתלמידות מתיכון ירושלמי עשו מחקר שבדק עם איזה בובות משחקות ילדות בגנים בירושלים, התברר להן שהרוב המכריע של הבובות בגנים הן בובות בלונדיניות לבנות וישנו מספר בודד של בובות בצבע עור כהה יותר. חלק מהמחקר היווה ניתוח פסיכולגי שצבע עורן של הבובות משפיע גם על היחסים בין הילדות  – קישור לכתבה 

לפי זה, הבנתי שהבובה שלי עזרה לעוד מישהי לקבל את הזר ואת השונה כדבר מובן מאליו. המעשה שעשתה סבתי כבר לא נראה בעיניי כאכזריות, אלא מעשה שמלמד לקבל את השונה, עוד ילדה זכתה.
מה ניתן ללמוד מהמקרה הזה?
על מנת שאישיות של ילדה תעוצב בצורה טובה חייבים להעביר לה את המסר של לקבל את השונה, כי השונה לא בהכרח שווה פחות או יותר וצריך לקבל אותו כמו שהוא. דבר כזה ניתן לעשות רק באמצעות חינוך ודוגמא אישית.
דבר שני, גם את המעשה הטוב ביותר שעושים עם הכוונה הטובה ביותר יש להסביר, בפרט לילד קטן.
לדוגמא, אילו סבתי הייתה אומרת לי שהיא מעבירה את הבובה לילדה אחרת כדי שגם היא תוכל להבין את המשמעות של לקבל את הזולת, אני בטוחה שלא הייתי נושאת את ההרגשה המרה מספר רב של שנים.

בחברה הישראלית יש קשת רחבה של מגזרים, דתות, מגוון אוכלוסיה… ולעיתים מחוסר היכרות אנשים בונים לעצמם  סטיגמות או נסחפים אחריהן בעניין השונה, לרוב הסטיגמות הינן שליליות.
אמהות וגננות אולי לא מודעות איזה מסר חינוכי הן יכולות להעביר לילידהן עם זה שיתנו להן בובה שונה מהמקובל, קרי: בלונדינית לבנה עם עיניים כחולות.
אולי אפילו פחות מזה, אם כבר יש את הבלונדינית עם העיניים הכחולות אפשר להלביש אותה כל פעם בבגדים שונים, הכוונה בגדי יהודיה מסורתית , מוסלמית , בגדים הודיים או אפריקאים למשל, כל סממן שיכול להרחיב את זווית הראיה המקובעת על החברה.

בכתבה הבאה ברצוני לבדוק את המצב בגני הילדים בחיפה ואת חנויות הצעצועים, מעניין כמה בובות "שונות" ניתן למצוא בעיר המעורבת.

خلال الخمسين سنه الاخيره من حياتي كنت اظن انني كنت مظلومه, وفقط بالصدفه (او ليس بالصدفه) اكتشفت ان تفكيري كان خاطئا, ونبدء بالتسلسل. تربيت على يد جدتي والتي كانت حاضنة اطفال مؤهله, انهت تعليمها في المانيا قبل الحرب العالميه الاولى.

لا ادري ان كان احترام الاخر والمختلف جزء من التربيه التي تلقيتها , لم يهمني من اين حصلت على القدره على اقناعي بضرورة تقبل المختلف والغير معروف, المهم انها نجحت بذلك. ما ساعدني على فهم هذه الرساله هي دميتى " تشيلي". لماذا بالتحديد دميه؟! لان دميتي والتي تدعى "تشيلي" كانت بشرتها سوداء , ببساطه افريقيه. وهكذا, ومنذ نعومة اظافري كان واضحا لي تماما انه يوجد اناس ودمى ذات بشره بيضاء وهناك دمى وبشر ذات بشره سوداء, وان هذا طبيعي ولا مشكله في ذلك ولا حاجه لتحليل الموضوع .

اذا اين الظلم؟!

عندما بلغت السادسه من عمري, أي بداية دخولي المدرسه , اختفت الدميه.

سالت جدتي اين هي , فشرحت لي انها اعطتها لطفله صغيره اخرى. عندها طبعا غضبت وظننت انني ظلمت لانني كنت احب "تشيلي".

قبل عدة اسابيع فقط سمعت ان طالبات من احدى الثانويات في القدس اجروا بحث لفحص مع أي دمى تلعب البنات في حضانات القدس, وصلوا الى نتيجه ان الغالبيه العظمى من الدمي في الحضانات هي دمى شقراء والقله القليله فقط كانت دمى مع بشره بلون داكن. جزء من البحت اعتبر بمثابة تحليل نفسي ان لون الدمى يؤثر على العلاقه بين البنات

. http://sf.tapuz.co.il/shirshur-521-158713692.htm

بالاعتماد على ذلك , فهمت ان دميتي ساعدت بنت اخرى لتتعلم تقبل الغريب والمختلف كشيء مفهموم ضمنا. ما فعلته جدتي لم يعد فظيعا بنظري , بل هو عمل يعلم تقبل المختلف , بنت اخرى استفادت.

ماذا يمكن ان نتعلم من هذا الحدث؟

من اجل صقل شخصية الطفله بطريقه جيده علينا ان نوصل لها رساله بان تتقبل المختلف, لانه ليس بالضروره اقل او اكثر قدرا وعلينا تقبله كما هو. هذا الامر يمكن تنفيذه عن طريق التربيه وان نكون قدوه.

النقطه الثانيه, علينا تفسير أي عمل نقوم به حتى لو كانت النوايا حسنه وايجابيه,خاصة لطفل صغير. على سبيل المثال, لو كانت جدتي قد اخبرتني انها تريد  اعطاء الدميه لطفله اخرى لكي تستطيع ان تفهم المعنى من وراء تقبل الغير, فانا متاكده انني لم اكن لاتحمل هذا العناء طوال سنوات.

في المجتمع الاسرائيلي هناك الكثير من الانتماءات, الاديان , سكان متنوعين… وبسبب عدم الاختلاط بينهم فان الناس يبنون او ينجرون وراء الافكار المسبقه , وغالبا ما تكون هذه الافكار سلبيه.

يمكن ان يكون هناك قلة وعي بين الامهات والمربيات حول الرسائل التربويه التي من الممكن تمريرها لاولادهن عن طريق اعطاءهم دميه مختلفه عن المألوف (شقراء ذات عينين زرقاويتين).

او على الاقل, في حالة وجود دميه شقراء مع اعين زرقاء فممكن الباسها لباس مختلف في كل مره, المقصود لباس لامراءه يهوديه تقليديه , مسلمه,ملابس هنديه او افريقيه مثلا , او أي شيء ممكن او يوسع افاق المجتمع المتفوقع.

في المقال القادم بودي ان افحص وضع الحضانات ودكاكين الالعاب في حيفا , يثير اهتمامي ما هو عدد الدمى " المختلفه" التي من الممكن ايجادها في المدينه المختلطه .

مقال مترجم